Bir yanda Bayraktar TB2, diğer yanda Lancet ve Kub: Savaşta ‘yapay zeka’ izleri

Rusya ile Ukrayna arasındaki savaşta modern teknolojinin günümüzdeki önemi ve kullanımı adeta gözler önüne seriliyor. İki tarafın da aktif bir şekilde insansız hava araçlarını kullandığı gözler önüne serilmese de Ukrayna’nın Bayraktar TB2, Rusya’nın ise Suriye’de kullandığı insansız hava araçlarını kullandığı biliniyor. Ayrıca gerçekleştirilen siber saldırıların ve yapay zeka destekli dezenformasyon araçlarının da sıcak çatışma alanlarında yaşanan gelişmelerin seyrini değiştirecek potansiyelde olduğu ifade ediliyor.

Radikalleşme, terörizm ve siber terörizm uzmanı Dr. Emine Çelik, Ukrayna-Rusya Savaşı’nda yapay zekanın rolü ve önemine değindi. Savaşta iki tarafın da insansız hava araç sürüleri gibi araçları aktif olarak kullandığı görülmese de yapay zeka entegreli otonom silahlar kullandıkları biliniyor. 

İki ülke arasındaki gerilim, ‘modern teknolojinin savaştaki rolü’ için de bir test vakası haline dönüşmüş durumda. Özellikle gerçekleştirilen siber saldırılar, kullanılan yapay zeka entegreli otonom silahlar ve yapay zeka destekli dezenformasyon araçları sıcak çatışma alanlarında yaşanan gelişmelerin seyrini değiştirecek potansiyelde.

Son yıllarda yapay zeka geliştiricileri ve sivil toplum grupları, ölümcül otonom sistemlerinin ortaya çıkması konusunda giderek daha fazla endişe duyuyorlar. Her ne kadar insan denetiminden bağımsız otonom silahların kullanımı test aşamasında olsa da mevcut insan denetiminde kullanılan otonom silahların dahi savaşların ve çatışmaların seyrini değiştirecek potansiyele sahip olduğu biliniyor.

Bu konuya dair Birleşmiş Milletler (BM) silahsızlanma komitesinde düzenlenen ‘yapay zeka destekli otonom silahların kullanımının kısıtlanması veya yasaklanması’na ilişkin toplantıda ortak karar alınamadı. Yapay zeka destekli otonom silahların kısıtlanması veya yasaklanmasına ABD, Rusya, İngiltere, Hindistan ve İsrail dahil birçok ülke itiraz etti. Netice itibarıyla da bu durum yapay zeka entegreli otonom silahların çatışma ve savaş alanlarında kullanımına kapı araladı ve otonom silahların gelişimi hızla devam etti.

Ukrayna- savaşında insansız hava araç sürüleri gibi araçları aktif olarak görmesek de tarafların yapay zeka entegreli otonom silahlar kullandıklarını biliniyor. Ukrayna otonom olarak kalkış, iniş ve seyir yapabilen Bayraktar TB2 kullanıyor. Bayraktar TB2, Ukrayna’nın Rus hava savunma sistemleri ile Rus tank ve zırhlı birliklerine düzenlemiş olduğu saldırılarda öncü rol oynadı. Bayraktar TB2 her ne kadar otonom olarak kalkış, iniş ve seyir gerçekleştirebilse bile lazer güdümlü bombaların ateşleneceği zamana karar verilebilmesi için halen bir insan operatöre ihtiyaç duyuyor.

Rusya’nın ise Suriye’de kullandığı Lancet ve Kub adı verilen ve özerk yeteneklere sahip insansız hava aracı mevcut. Rus yetkiler Suriye ve Libya’da kullanılan bu araçları Ukrayna’da da kullandıklarını ileri sürdü. Ayrıca bir operatör tarafından kontrol edilen ve hedefi otomatik algılayabilen, tanıyabilen ve takip edebilen URAN-9 (UGV) insansız muharebe kara aracının da Ukrayna’ya gönderildiğine dair bilgiler mevcut.

2021 yılında yayımlanan ve askeri harcamaları içeren bir raporda, 2020 yılında tüm dünyadaki askeri harcamaların neredeyse 2 trilyon dolara yükseldiğine dikkat çekilmişti. Rusya’nın askeri harcamaları ise 2,5 kat artarak 61,7 milyar dolara seviyesine ulaştı. Söz konusu harcamaların içerisinde ise Kremlin tarafından ordunun modernizasyonu ve yapay zeka yatırımlarının önemli bir yer edindiği açıklandı.

‘in 2017’de sarf ettiği “Yapay zeka sadece Rusya’nın değil, tüm insanlığın geleceğidir (…) Büyük fırsatlar var, aynı zamanda bugün öngörülmesi zor olan tehditler de var (…) Bu alanda kim lider olursa, dünyanın hükümdarı o olacak” sözleri yapay zekaya verdiği önemi gösteriyor. Bu kapsamda Putin’in ülkesinde yapay zekanın kullanımının geliştirilmesine büyük yatırımlar yaptığı biliniyor. 

Bu bağlamda Rusya son birkaç yılda robotik ve yapay zekanın askeri sistemlere entegrasyonu çalışmalarına hız verdi. Ayrıca 600’ün üzerinde yeni silah ve diğer askeri teçhizatın Suriye’deki muharebe koşullarında test edildiği ve bunlardan 200’ünün yapay zeka entegreli yeni nesil teçhizat olduğu açılandı. Dolayısıyla Rusya’nın yapay zekayı; ordu modernizasyonu, otonom silahların geliştirilmesi, dezenformasyon ve enformasyon bağlamında da stratejik öncelik olarak belirlediğini söylemek mümkün.

Rusya ve arasındaki aktif çatışma sahasında kullanılan yapay zeka entegreli otonom silahların yanı sıra yapay zekanın enformasyon ve dezenformasyon savaşında da aktif şekilde yer aldığını söylemek mümkün. Özellikle sosyal medyada yayılan ve yapay zeka ile üretilen görsel dezenformasyonların etkisi yüksek. Bu bağlamda da Rusya’nın dezenformasyon amaçlı ‘deepfake’ kullandığına dair birçok iddia gündemde.

Deepfake videolar; oluşturan kişi ne isterse söyleyebilen, bir kişinin dijital gerçeğe çok yakın bir kopyasını oluşturmak için yapay zekanın kullanıldığı bir teknolojidir. Facebook ve Twitter, iki hesabı deşifre ederek bu isimlerin Kremlin’in ‘trol çiftliğinde’ yapay zeka kullanarak oluşturulduğunu ileri sürdü. Her iki hesabın da Ukrayna ve Vladimir Zelenksiy aleyhinde paylaşımlarda bulunduğu ve Rusya’nın işgaline destek verdiği açıklandı. Akabinde de Facebook ve Twitter yapay zeka ile üretilen birden fazla deepfake hesabının askıya alındığını ve tamamen silindiğini açıkladı.

Ukrayna hükümeti, sıklıkla askerleri ve sivilleri Zelenskiy’in Ukrayna’nın Rusya’ya teslim olduğunu ya da askerlerin silah bırakmasını ilan ettiği herhangi bir videoya inanmamaları konusunda da sıklıkla uyarılarda bulunuyor.